Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
Διαβάστε το α’μέρος εδώ, το β’μέρος εδώ
Συνοπτικά από διάφορα δημοσιεύματα της εφημερίδας «Φ.τ.Η »
α. Ο ανταποκριτής
Ο ανταποκριτής της εφημερίδας « Φωνή της Ηπείρου », αφού παρέ-μεινε στην πληγείσα από το μεγάλο σεισμό της 02.05.1895 περιοχή από τις δύο (2) Μαΐου ως τις έξι (06) του ιδίου μηνός, επέστρεψε στα Ιωάν-νινα. Από τα Ιωάννινα συνέχισε να αρθρογραφεί και να πληροφορεί για τις άθλιες συνθήκες ζωής των σεισμοπλήκτων. Επίσης παρακινούσε τους Ηπειρώτες και όλους τους ΄Ελληνες, να προσφέρουν γι’ αυτούς τον όβολό τους.
β. Επιτροπές εράνων
Για την αντιμετώπιση των αναγκών που προκάλεσε ο σεισμός στην περιοχή της Παραμυθιάς συγκροτήθηκαν Επιτροπές εράνων στην Πα-ραμυθιά, στα Ιωάννινα, στην Κέρκυρα, στην Αθήνα και στην Πάτρα. Επίσης στο Γραφείο της εφημερίδας « Φ. τ. Η. » υπήρχε κατάλογος εισφορών, τον οποίο δημοσίευε στο επόμενο φύλλο έκδοσης.
γ. Προσφορές για τους σεισμόπληκτους
Σύμφωνα με την εφημ. « Φ.τ.Η » ( 16.05 κ. 19.05/1895), συγκεντρώθη-σαν τα εξής χρηματικά ποσά :
Η Ελληνική Κυβέρνηση : Χίλιες (1.000 ) λίρες.
Η Επιτροπή εράνων Κέρκυρας : χίλιες πεντακόσιες πενήντα (1.550) δραχ.
Η Επιτροπή Παραμυθιάς μόνο σε μια ημέρα συγκέντρωσε τρεις (3) χι-λιάδες γρόσια.
Ο Επίσκοπος της Παραμυθιάς Λεόντιος : τρεις χιλιάδες (3.000) οκάδες αλεύρου.
Ο Βαλής πασάς των Ιωαννίνων : τρεις χιλιάδες (3.000) γρόσια.
Ο πρόξενος της Αυστροουγγαρίας στα Ιωάννινα πεντακόσια (500) φράγκα.
Ο Δήμαρχος Παραμυθιάς Χουσεΐν εφέντης : άλευρα.
Η Ηπειρωτική Αδελφότητα Αθηνών : πεντακόσιες (500) δραχμές.
Η Γενική τουρκική Διοίκηση Ιωαννίνων : φάρμακα και εκατόν δεκαεν-νιά (119) σκηνές.
Οι αδελφοί Ρίγγα της Παραμυθιάς : άλευρα και πανιά για την ταφή των νεκρών.
Ο οίκος Βασιλά της Πάργας : άλευρα.
Ο μουδίρης του Μονοπωλείου Καπνών Παραμυθιάς Θ. Λάιτγκεπ : πεντακόσια (500) μεγάλα τεμάχια καναβάτσας.
δ. Πάργα – Μαργαρίτι
… Στην Πάργα κατέπεσαν τέσσερις (4) οικίες, στη Σενίτσα (σήμερα Ελευθέρι) μόνο μερικές υπέστησαν ρωγμές και στο Μαργαρίτι απωλέσθη το νερό της μεγάλης βρύσης Μπάγιο[1]. …
(2) Eφημερίδα « Φ. τ. Η. » της 23.06.1895, σελ.3, η.φ.274
Συνοπτικά :
Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Σ
ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΩΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Η εφημερίδα « Φ. τ. Η. » της 23.06.1895, αφού υπενθύμισε στους αναγνώστες της για τους σεισμούς, που συνέβησαν στην περιοχή της Παραμυθιάς της Ηπείρου και τις μεγάλες καταστροφές που προξένησαν – καταρρεύσεις οικιών, πολλούς νεκρούς και τραυματίες, οικογένειες χωρίς ψωμί, και άστεγους – απηύθυνε έκκληση προς βοήθεια. Βοήθεια προς τους Χριστιανούς ΄Ελληνες και τους Μωαμεθανούς Αλβανούς, που συναδελφώθησαν κάτω από την ίδια συμφορά και τη σκληρή μοίρα.
Την έκκληση αυτή απηύθυνε και προς « τη Φιλανθρωπική Αδελ-φότητα των εν Αθήναις Ηπειρωτών », και την παρακινεί να μη μείνει ασυγκίνητη μπροστά σε μια τόσο μεγάλη συμφορά. Να συμπαρασταθεί, όσο το δυνατό πιο γρήγορα, αφού ακόμα παραμένουν συσσωρευμένα τα ερείπια και αθεράπευτες οι πληγές όσων επέζησαν, καθότι παλιότερα στην Αθήνα υπήρχε βωμός, αφιερωμένος στο Θεό του Ελέους [2] .
Ακολουθούν τα ονοματεπώνυμα της εν Αθήναις Επιτροπής Εράνων με πρόεδρο το Μητροπολίτη Αθηνών Γερμανό ως και αναλυτική κατάστα-ση της Επιτροπής Εράνων Κέρκυρας με τα ονοματεπώνυμα και το αντίστοιχο ενός εκάστου ποσό προσφοράς του.
- Εφημερίδα « Φ. τ. Η. » της 23.06.1895, σελ.3, η.φ.274
(Ακολουθεί ολόκληρο το δημοσίευμα)
θάλψεως και περιφερόμενοι άστεγοι κινούσι τον έλεον, πλείσται οικο-γένειαι εστερήθησαν του επιουσίου άρτου, χωρία ολόκληρα κατηρει-πώθησαν, χριστιανοί Έλληνες και μωαμεθανοί Αλβανοί, συναδελφω-θέντες υπό της συμφοράς υπέστησαν κοινήν άτεκτον μοίραν, πλη-χθέντες υπό της βαρείας θεομηνίας.
Η φιλανθρωπική των Ηπειρωτών Αδελφότης δεν δύναται να μείνει ανάλγητος προ τοιαύτης συμφοράς. Ουδέποτε άλλοτε ησθάνθη ως σήμε-ρον την ανάγκην να παραστεί όσον ένεστι ταχέως εφ’ όσον μένουσιν ακόμη συσσωρευμένα τα ερείπια και δεν επουλώθησαν τα τραύματα των επιζησάντων, επίκουρος εις τους παθόντας ηπειρώτας ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, ως επιβάλλει το καταστατικόν αυτού.
Κατά καθήκον δε δεχθέντες οι υπογεγραμμένοι την ημίν υπό του συμ-βουλίου ανατεθείσαν εντολή, ουδαμώς αμφιβάλλομεν ότι η εγνωσμένη των ελλήνων φιλανθρωπία θέλει ανταποκριθεί πληρέστατα εις την ημε-τέραν ταύτην έκκλησιν, ην απευθύνομεν εκ της πόλεως εκείνης, ήτις έκπαλαι είχεν εστημένον εν τω μέσω αυτής επιφανή βωμόν του Ελέους.
Εν Αθήναις τη 30 Μαΐου 1895
+ Ο Αθηνών Γερμανός[3], Μιχαήλ Μελάς, Κωνστ. Καραπάνος, Κ. Βουσάκης, Α.Δ. Μουζόπουλος, Α.Π. Αραβαντινός, Παύλος Σκουζές, Μάρκος Βότσαρης, Σπυρ. Λάμπρος, Λέων Μ.Μελάς, Γεώργ. Γιαννές, Αθαν. Φίλιος , Νικόλαος Βράγκαλης, Νικόλ. Μπίτζιος.
Αι συνδρομαί αποστέλλονται προς τον κ. Λέοντα Μελάν, ταμίαν της επιτροπείας.
Ει και η επιτρπή πολύ βραδέως επιλαμβάνεται του έργου αυτής – διότι από της συστάσεώς της μην ( σ.σ. μήνας) και πλέον παρήλθεν – ελπί-ζομεν ταχέως να περισυλλέξει ικανά βοηθήματα. Είναι περιττόν να επι-καλσθώμεν ημείς των μεγάλων Ηπειρωτών την αρωγήν. Η του σεισμού συμφορά διέδραμεν ήδη τας ακοάς όλων και έχουσιν καθήκον πρώτοι αυτοί να σπεύσωσιν.
Δημοσιεύοντες ανωτέρω την έκκλησιν της εν Αθήναις συστάσης επι-τροπής προς συλλογήν εράνων δεν διστάζομεν να πιστεύσομεν ότι των φιλανθρώπων τα αισθήματα θέλουσιν ανακουφίσει τους εν Ηπείρω παθόντες. Εάν λάβομεν υπόψιν τας περιγραφάς, ας μέχρι τούδε εδημο-σιεύσαμεν και τα θύματα του σεισμού, πειθόμεθα ότι η καταστροφή δεν είναι μικροτέρα της συμβάσης πέρισυ εν Αταλάντη και αλλαχού.
Η εν Κερκύρα επιτροπή συνέλεξε και τας εξής έτι συνδρομάς :
Ανώνυμος 100, φελς και Σα 150, Αδελ. Δημομίτση 100, οικογένεια Α. Κογεβίνα 75, Στεφ. Μικρυλάκης 50, Κ. Καλαμβρέντζος 50, Θεμ. Ποφάντης 50 , Αντ. Δαλιέτος 25, Αρχιεπίσκοπος Λατίνων 25. Σ.π. Σταμαατόπουλος 25, Πασχάλης Λαμπριάδης 25, Πρακτορείον Λόυδ 25, Δ. Ανεμογιάννης 25, C.E.Haneok r. C. A.Bariff et C 25, Κα Π. Σκα-ραμαγκά 25, Κ. Βασιλάκης 25, Ιωάν. Σκάρπας 25, Δ. Παπαγιαννόπου-λος 20, Α. Κοράγγιος 20, Αντ. Καποδίστριας 15, Σπυρ. Α. Αγάθος 10, Ι. Κορκοτσάκης 5, Ν.Ο. Μάνδηλας 1, Σπ. Βασιλάκης 5, Φώτιος Γουλελιός 2, Ν. Ζερβόπουλος 1, Δ. Μπούκας 1, Ανδρ. Παιπέτης 5, Παύλος Παυλο-γιάννης 1, Γεώργιος Βεντούρας 2, Ιωάννης Κότσος 2, Ιωάννης Κεφαλ-λνίτης 5, Σπυρ. Δεμπόνος 5, Σ. Γλακιότης 1, Ν.Δημητσιάτος 1, Ηλ. Χρυσοβιτσίανος 5, Μ. Κερκύρας 5, Σ. Κεραμύδας 1, Α. Ζόζια 2, Γ. Οικονόμου 2, Σ. Μεταλλινός 3, Σ. Στράτης 5, Μ. Αρώνης 2, Δ. Γιωτό-πουλος 5, Δ. Κανίτσος 3, Ι. Καλούδης 5, Α. Γιαννιάς και Υιοί 5, Σ.Π. Βερονίκης 5, Ε. Δόδιος 5, Κ. Μαγκιόλος 5, Β. Αργυρός 5, Αρ. Βαρούχας 5, Σπ. Μακρής 5, Γερ. Φάντης 5, Γ.Κοτσικόπουλος 5, Γ. Παπαστηργίου 5, Δαυίδ Β. Ναχμίας 100, Γερ. Απιώτης 100, Α.Μ. Coen 50, Ζεπουλάς 50, Μ. Ριέτης 25, Ι. Μόρδος 25, Λ. Βλάχος 25, Viterbo και co 25, Β. Μυλονόπουλος 15, Λ. Δέντες 10, Μ. Βίσσος 10, Νισήμ Σαλονικιός και υιός 10, U.M. Battino 10, B.M. Leuh 10, S. Leongini 10, J.E. Faccar 5, I.P. Σαλώμ 10, Γ.Ι. Δανίλης 5, Μ. Pacifico 10, A. Caatonmari 5, P. Jrifo 5, Τεμπονιέρας 5, Αδ. Βιώτη 10, Αδ. Κωτζονάνης 15, 15, Π.Σ. Ζερβό-πουλος 5, Γ. Ανεμογιάννης 3, Ιωσήφ Μπέσος 2 ».
(3) Εφημερίδα « Φ. τ. Η. » της 30.06.1895, σελ.1, η.φ.275
Συνοπτικά
Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν σε αραιότερα διαστήματα και σε μικρό-τερη ένταση. Οι κάτοικοι της πόλης Παραμυθιάς και των γύρω από αυτή χωριών επανήλθαν στις οικίες τους. Ο Τούρκος Γενικός Διοικητής Χιβζή Πασάς, κατήλθε από τα Ιωάννινα στην Παραμυθιά, όπου και παρέμεινε μία εβδομάδα. Από εδώ, αφού επισκέφτηκε τα πληγέντα χωριά Καρ-βουνάρι, Δράγανη, Κουρτέσι και Μαζαρακιά, έφθασε στο Μαργαρίτι στο οποίο παράμενε τρεις (3) ημέρες. Έδειξε δε τόση συμπάθεια προς τους κατοίκους των χωριών αυτών, ώστε διέταξε να αγοραστεί περισ-σότερο ψωμί και να κτιστούν σπίτια. Στις συνεδριάσεις που έγιναν στην Παραμυθιά υπό την προεδρεία του και συμμετείχαν ο Βαλής και οι άρ-χοντες του Μαργαριτίου, αποφασίστηκε να κτιστούν πεντακόσια (500) περίπου πέτρινα σπίτια με πηλό, μεγέθους ανάλογο με τα άτομα κάθε οικογένειας. Επίσης αποφασίστηκε να επιδιορθωθούν και όσα σπίτια είχαν υποστεί ρωγμές.
Ο Γενικός Διοικητής, όταν επισκέφτηκε τα καταστραφέντα χωριά, εθλίβη και μάλιστα στη Δράγανη δάκρυσε. Λέγεται δε ότι επειδή ο δρό-μος από τη Δράγανη ως το Κουρτέσι ήταν πάρα πολύ κατηφορικός και ανώμαλος, μετά από αίτημά του, τον βοήθησαν δέκα ανδρείοι νέοι Δραγανίτες, ώστε ακινδύνως διήλθε έφιππος. Από τη βοήθεια των ανδρών αυτών τόσο πολύ ευχαριστήθηκε, ώστε τους έδωσε πλούσιο φιλοδώρημα.
Μόνο στη Δράγανη κατέπεσαν πέντε (5) εκκλησίες. Πού όμως θα βρε-θούν τα χρήματα για την ανέγερσή τους; Δεν ακούσαμε ότι έφθασε κάποιος έρανος; και αν όμως φθάσει; πώς θα διατεθεί;
(3) Εφημερίδα « Φ. τ. Η. » της 30.06.1895, σελ.1, η.φ.275
(Ακολουθεί ολόκληρο το δημοσίευμα)
« Οι σεισμοί εις τα σεισμόπληκτα μέρη εξακολουθούσιν, αλλά λίαν αραιοί και ο εν ταις πόλεσι και τοις ολίγον παθούσι χωρίοις κόσμος ανε-θάρρυνε και ήρξατο εισερχόμενος εις τας οικίας. – Κατήλθε κατ’ αυτάς εξ Ιωαννίνων εις Παραμυθίαν ο Εξ. Γεν. Διοικητής Χιβζή Πασάς, και αφ’ ου επί ολόκληρον εβδομάδα παρέμεινεν εκείσε, μετέβη εις Μαργα-ρίτιον διελθών δια των χωρίων Καρβουνάρι, Δράγανη, Κουρτέσι και Μαζαράκι (σ. σ. Μαζαρακιά). Εν Μαργαριτίω τρεις μόνον ημέρας έμεινεν, εν ω δ’ ανεμένετο και ενταύθα, ανεχώρησε δια ξηράς και διανυ-κτερεύσας εις την Τσουκνίδα Φαναρίου μετέβη χθες εις Πρέβεζαν. Σκοπός της εκδρομής ταύτης της Α. Εξ. ην η εκ του σύνεγγυς μέριμνα υπέρ των παθόντων εκ των σεισμών, υπέρ ων τόσην συμπάθειαν αυτός ο φιλόλαος ΄Αναξ ημών επεδείξατο, διατάξας δια χρημάτων κυβερνη-τικών και άρτος να δοθεί επί πολύ και παραπήγματα να αγερθώσει. Κατά τας τελευταίας αποφάσεις εν Παραμυθία εις συνεδριάσεις γενομένας εκεί υπό την προεδρείαν αυτού του Βαλή και των αρχών του Μαργαριτίου, αίτινες εκεί προσεκλήθησαν απεφασίσθη να μη γίνωσι ξύλινα παρα-πήγματα, αλλ’ οικήματα απλά λίθινα μετά πηλού, ανάλογα το μήκος και πλάτος προς το προσωπικόν εκάστης οικογενείας, θέλουσι δε ανεγερθεί τοιαύτα περί τα πεντακόσια, ως επίσης θέλουσιν επιδιορθωθεί αι απαντα-χού διαρραγείσαι οικίαι. – Διελθών τα καταστραφέντα χωρία ο Γεν. Διοι-κητής λίαν εθλίβη, μάλιστα εν τη Δράγανη και εδάκρυσε, λέγεται, επειδή δ’ η οδός εκ του χωρίου τούτου μέχρι Κουρτεσίου λίαν ανώμα-λός εστι και κατωφερής, δεκάς ανδρείων νέων Δραγανιστών τη αιτήσει αυτού παρακολουθήσασα μέχρι Μαζαρακίου τα μέγιστα τον υποβο-ήθησεν, ίνα έφιππος και ακόπως κατέλθη τόσον δ’ ευηρεστήθη, ώστε πλουσίως εφιλοδώρησεν αυτούς – Και ταύτα μεν περί της κυβερνητικής δράσεως δια τους παθόντας εκ του σεισμού, αλλ’ εισί και άλλαι μέγισται ανάγκαι και δημόσια και ιερά κτίρια δεόμενα ανεγέρσεως, ως τζαμία και μεκτέπια, και προ πάντων εκκλησίαι και σχολαί. Εν Δράγανη μόνον πέντε κατέπεσαν εκκλησίαι. Πού θέλουσιν ευρεθεί τα υπέρ αυτών χρήματα; Δεν ηκούσαμεν να φθάσει εισέτι έρανός τις, φθάς δε πώς θέλει διατεθεί; »
Βασ. Κραψίτη : « Θεσπρωτικά », Β΄. έκδ. 1973, σελ. 218, 220 και 222
Εφημερίδα « Νεολόγος της Κωνσταντινουπόλεως » :
Αποσπάσματα
– Η Μητρόπολη της Παραμυθιάς υπέστη ρήγματα, επίσης δε μεγάλα ρήγματα υπέστησαν η εκκλησία και το σχολείο. Στο χωριό Βοϊνίκο (σήμε-ρα Προδρόμι) η εκκλησία έπαθε ρωγμές και κατέπεσαν 20 σπίτια. Επίσκοπος Λεόντιος ( 20.5.1895) ).
– Στο χριστιανικό χωριό (σ.σ. Βοϊνίκο, ό.π.π.) κατεστράφησαν 15 σπίτια, και η Μονή της Βέλλιανης έπαθε μεγάλες ζημιές. Επίσκοπος Λεόντιος (20.5.1895)
– Ο σεισμός επέφερε πολλές καταστροφές και στα πλησίον του Μαργα-ριτιού χωριά. Κυρίως για το Κουρτέσι (σήμ. Μεσοβούνι) λέγεται ότι κατέρρευσαν ογδόντα τρία (83) σπίτια και ότι πολλοί τραυματίστηκαν. Το ίδιο συνέβη στο Βράστοβο, στη Μαζαρακιά και σ’ αυτό το Μαργαρίτι. (20.5.1895)
– Ο δήμαρχος της Παραμυθιάς Χουσεϊν εφέντης με προκήρυξη υποσχέ-θηκε αμοιβή δύο (2) λίρες σε εκείνον που θα έβγαζε από τα ερείπια κάποιο ζωντανό ( 16.6.1895).
(συνεχίζεται) Μάριος Α. Μπίκας
[1] Μπάγιο : Ο Μάτης Δημήτριος (από το Μαργαρίτι) : « Η βρύση Μπάγιο σώζεται ακόμα σήμερα. Βρίσκεται πλησίον του Γυμνασίου του Μαργαριτιού και παλιά είχε πέντε βρύσες. Το νερό της ήταν κρύο και χωνευτικό. Σήμερα, όμως, αν και έχει νερό, το νερό της είναι ακατάλληλο για πιει, επειδή σε μικρή απόσταση υπάρχουν βόθροι ».
[2] . Θεός του Ελέους : Στο κέντρο της Αγοράς των Αθηνών υπήρχε παλιά περιφραγ-μένο ιερό, εντός του οποίου ίστατο βωμός, αφιερωμένος, κατά το γεωγράφο Παυσανία, στο Θεό του Ελέους, της Ευσπλαχνίας. Το ιερό αυτό ήταν το μοναδικό άσυλο, για τους διωκόμενους και στο βωμό του δεν πρόσφεραν αιματηρές θυσίες ή αναίμακτες προσ-φορές, αλλά τα δάκρυά τους. Καταστράφηκε δε από τους Πέρσες το 480 π.Χ. και ξαναχτίστηκε το 425 π.Χ.
[3] . Ο Αθηνών Γερμανός : Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1844. Το 1889 εξελέγη Μητροπολίτης Αθηνών. Σύμφωνα δε με την εφημ. « Φ.τ.Η. » ό.π.π. την 30.05.1895 ήταν ήδη νεκρός.
