*Γράφει η Θάλεια Θεοδωρίδη

3 Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για την Αναπηρία

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το 1992, ανακήρυξε την 3η Δεκεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία ως μια υπενθύμιση για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία ώστε να προστατεύονται τα δικαιώματά τους, η αξιοπρέπειά τους και η ευημερία τους στο πλαίσιο των 17 Παγκόσμιων Βιώσιμων Στόχων.

Σύμφωνα με τη σύμβαση του ΟΗΕ  άτομα με αναπηρία ορίζονται ως «τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους».

Περίπου 87 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ έχουν κάποια μορφή αναπηρίας και ένας σημαντικός αριθμός από αυτούς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αυτόνομη διαβίωση, στην ισότιμη πρόσβαση σε σχολεία, χώρους εργασίας, υποδομές, προϊόντα, υπηρεσίες και πληροφορίες. Παράλληλα, μπορεί να αντιμετωπίζουν άσχημες συμπεριφορές και άδικη μεταχείριση. Στην Ελλάδα τα άτομα με αναπηρία αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού

Σχέδια και υποσχέσεις για την συμπερίληψη

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ:

• Μόνο τα μισά από τα άτομα με αναπηρία εργάζονται στην ΕΕ, ενώ η αναλογία αυτή για τα άτομα χωρίς αναπηρία είναι 3 στα 4.
• Το 28,4 % των ατόμων με αναπηρία αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ήκοινωνικού αποκλεισμού έναντι του 17,8 % των ατόμων χωρίς αναπηρία.
• Μόλις το 29,4 % των ατόμων με αναπηρία έχουν πτυχίο τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης σε σύγκριση με το 43,8 % των ατόμων χωρίς αναπηρία.
• Το 52 % των ατόμων με αναπηρία αισθάνεται ότι υφίσταται διακρίσεις.

Οι εξαγγελίες και τα μέτρα της παρούσης κυβέρνησης είναι βέβαια μεγαλεπίβολα: θέσπιση προσωπικού βοηθού, ψηφιακή κάρτα αναπηρίας, Ψηφιακά ΚΕΠΑ, περισσότεροι διορισμοί εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής στα σχολεία, εισαγωγή 5% στα ΑΕΙ μαθητών με αναπηρίες συμπεριλαμβανομένων νέων κατηγοριών πχ Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές κλπ., διορισμοί ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία, ψηφιακό μητρώο ΑμεΑ, οδηγίες για την προσβασιμότητα σε εξοπλισμούς και υπηρεσίες κ.ά.

Σκληρές αλήθειες για τη συμπερίληψη

Παρά την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και τη θέσπιση διευκολυντικών μέτρων, τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν οξύτατα προβλήματα στην καθημερινότητά τους, στην εκπαίδευσή τους και στην προσβασιμότητα.  Οι πόλεις, μικρές και μεγάλες, δεν είναι φιλικές, όχι μόνο για τους ΑμεΑ, αλλά ούτε και για τους υπόλοιπους πολίτες.  Μπορεί κανείς να περπατήσει ολόκληρα χιλιόμετρα όπου δεν υπάρχουν πεζοδρόμια ή ειδικές διαγραμμίσεις ή σημάνσεις. Στις μικρές πόλεις οι συνθήκες είναι ακόμη χειρότερες.  Η πρόσβαση είναι συχνά δύσκολη ή και ανύπαρκτη σε καταστήματα, υπηρεσίες, καταλύματα κλπ. λόγω έλλειψης προδιαγραφών. Ήδη, από την 1η Απριλίου 2023 έγινε υποχρεωτική στις νέες οικοδομικές άδειες η σύνταξη μελέτης προσβασιμότητας.

Στα σχολεία η κατάσταση είναι τραγική, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι λιγοστές παράλληλες στηρίξεις (δίνονται κυρίως για περιπτώσεις αυτισμού και άλλων συνδρόμων) μοιράζονται σε διάφορα σχολεία: δύο μέρες την εβδομάδα το ένα παιδί, τρεις το άλλο. Επίσης, ένας μεγάλος αριθμός παιδιών με διαταραχές παραμένει αδιάγνωστο και άρα αβοήθητο, εφόσον η υποχρεωτική αξιολόγησή τους από έμπειρους ειδικούς δεν είναι θεσπισμένη. Τα Δημόσια Κέντρα Διάγνωσης (ΚΕΔΑΣΥ) δεν διαθέτουν παιδοψυχιάτρους και είναι αρμόδια μόνο για περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών. Να σημειωθεί ότι το εκάστοτε Υπουργείο Παιδείας  δεν έχει δημοσιοποιήσει μέχρι σήμερα στατιστικά στοιχεία εισαχθέντων ΑμεΑ στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.  Τα σχολεία κωφών ή για προβλήματα όρασης ή για σοβαρά κινητικά προβλήματα είναι συγκεντρωμένα στις μεγάλες πόλεις.

Τα ψηφιακά ΚΕΠΑ διευκολύνουν βέβαια, αλλά στη συνέχεια τα προνοιακά επιδόματα των 313-777 ευρώ μηνιαίως, δεν αρκούν να καλύψουν ούτε τη συμμετοχή στη φαρμακευτική αγωγή και άλλες θεραπείες, ειδικά στα χαμηλά ποσά. Σε αρκετές μάλιστα κατηγορίες ΑμεΑ, εάν ένα άτομο εργαστεί (αν γίνει το θαύμα) σε μια απλή δουλειά πχ να κόβει εισιτήρια σε ένα πάρκινγκ, για να συμπληρώσει το εισόδημά του, το προνοιακό επίδομα σταματά. Δηλαδή, εκ προοιμίου τα άτομα αυτά είναι καταδικασμένα είτε να διαβιώνουν με ελάχιστα εισοδήματα είτε να συντηρούνται από το συγγενικό περιβάλλον.

Επαγγελματική αποκατάσταση

Τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ είναι απογοητευτικά:

• Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία 20-64 ετών που μετέχουν στον ενεργό πληθυσμό (εργατικό δυναμικό) είναι 23,7% ενώ των απασχολούμενων ατόμων με σοβαρή αναπηρία 20-64 ετών μόλις 18,4%
• Στο σύνολο των ανέργων με αναπηρία (20-64 ετών), το 65% αντιμετωπίζουν μακροχρόνια ανεργία
• Η συντριπτική πλειονότητα των νέων με αναπηρία, βρίσκεται εκτός εργατικού δυναμικού σε ποσοστό 84% και ταυτόχρονα είναι και εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας: το 82% των οικονομικά ανενεργών ατόμων με αναπηρία 15-44 ετών, δεν παρακολουθεί κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης

Η αγάπη μόνο δεν φτάνει

Τo 2006 ξεκίνησε από την Ιρλανδία και στη συνέχεια σε πολλές χώρες της Ευρώπης, μια πρωτοβουλία με την ονoμασία Duo Day. Μια εταιρεία, ένας δημόσιος φορέας, μια κοινότητα ή ένας σύλλογος υποδέχεται, με αφορμή αυτή την πρωτοβουλία, ένα άτομο με αναπηρία, σε δίδυμο με έναν επαγγελματία-εθελοντή. Στην Ελλάδα τόσο ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο και η προηγούμενη Υφυπουργός Εργασίας κα Δόμνα Μιχαηλίδου καθιέρωσαν αυτήν την πρακτική, συνοδεύοντας στα επαγγελματικά τους περιβάλλοντα για μια ημέρα νέους με αναπηρίες. Ένα βέβαια είναι το σίγουρο: πως η κατασκευή και προβολή μιας φιλάνθρωπης και στοργικής εικόνας από τους πολιτικούς λειτουργεί υπέρ τους.

Κατά τα άλλα, το κράτος, εκτός από αγάπη, δυστυχώς δεν παρέχει ισότιμες ευκαιρίες εξέλιξης στους ΑμεΑ, είτε με την ελλιπή υποστήριξη στην εκπαίδευση στο όνομα της συνεκπαίδευσης, είτε με τη στέρηση των πενιχρών επιδομάτων λόγω εργασίας, είτε με την έλλειψη προσβασιμότητας.  Για την ώρα μόνο να ελπίζουμε μπορούμε ή άραγε κι αυτό ακόμη είναι ουτοπικό;

*Η Θάλεια Θεοδωρίδη/Thalia Theodoridi, είναι Επικοινωνιολόγος Μ.Α., με εμπειρία στο branding τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς και εκπαιδευτικών και πολιτιστικών οργανισμών, εκπαιδευτικός και Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων σε τμήματα Δημοσιογραφίας και Τουρισμού. Διευθύνει την επιστημονική ομάδα Σημειολόγιο Science & Culture Hub που δραστηριοποιείται στη διοργάνωση events σε θέματα αιχμής  και είναι content manager & producer στο Advanced Media Institute , thalia.theodoridi@gmail.com