Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
Ραδιοφωνική ομιλία
Μάρκος Μπότσαρης
Στρατηγού Δ. Μπότσαρη, 25 Μαρτίου 1954
Εφημερίδα Κήρυξ των Ιωαννίνων : Σάββατο 8 Μαΐου 1954
(Μέρος δεύτερο. Τελευταίο )
« Τον θάνατον διεδέχθη εθνικός θρήνος πανελλήνιος. Η επίσημος αναγγελία προς την Κυβέρνησιν έλεγεν :
« Ο αείμνηστος Μάρκος Μπότσαρης απέθανεν ως νέος Λεωνίδας εις το στάδιο της Νίκης, πολεμών ενδόξως υπέρ της φιλτάτης πατρίδος Ελλάδος ».
Η κυβέρνησης διακηρύττει :
« Ευδαίμων και τρισολβία η σκιά του αθάνατου στρατάρχου Μάρκου Μπότσαρη » .
Ο Μητροπολίτης Πορφύριος εκφωνεί τον επικήδειο :
« ΄Ολη η Ελλάς αναγνωρίζει εις τον Μάρκον τον δεύτερον της Λεωνίδα. Αναπαύθητε εν Κυρίω, ψυχή γενναία, αετέ του Σουλίου ».
Τη θέση του Μάρκου κατέλαβε ο αντάξιος αδελφός του Κώστας.
Τοιούτος υπήρξε ο Μάρκος ως ήρως και ως άνθρωπος. Ας δώσομε αδρά την εικόνα του σαν ψηφιδωτό καμωμένο από ατίμητα πετράδια :
Ο Παπαρηγόπουλος γράφει:
« Λόγω αφοσιώσεως και προσωπικής ανδρείας ουδείς ήτο εφάμιλλος του Μάρκου. Η χρηστότης ήτο ζωγραφισμένη εις το πρόσωπον αυτού και η καλοκαγαθία εμαρτυρείτο υπό των τρόπων και των λόγων αυτού. ΄Ητο αρνίον κεκτημένον καρδία λέοντος. Οι Αλβανοί έλεγον ότι αν ήτο Μουσουλμάνος, ήθελον πιστεύσει ότι ο προφήτης Αλής επανήλθεν εις την γην ».
Όταν έμαθε το θάνατο του Μάρκου ο Καραϊσκάκης είπε :
« Σαν το Μάρκο ήρωα, μάνα δεν ξαναγεννάει. ΄Αμποτε και εγώ να πήγαινα από τέτοιο θάνατο »
Όταν ο Κολοκοτρώνης, που ήταν αδερφοποιητός του Μάρκου, τον επαινούσε δια την ανδρεία του, ο ήρως εκοκκίνησε ντροπαλά.
Ο Πουκεβήλ γράφει :
« Ο Μάρκος ηγαπήθη από τη δόξα. Είχε το δώρο της φωνής και της κιθάρας, της πάλης και των αθλημάτων, την ελαφρότητα του ζεφύρου. Εν μέσω των Σουλιωτών του ήτο όμοιος με τον Αχιλλέα, περιστοιχούμενον από τους Μυρμιδόνας. Τον άκουαν τη νύχτα να παίζει τη λύρα του και να ξαναλέγει με στεναγμούς στους Σουλιώτας τα ονόματα των ηρώων προγόνων των, τα ανδραγαθήματα, την δόξαν των και το καθήκον να σκοτωθούν, όπως εκείνοι, δια τον Χριστό και την Πατρίδα. Από το Μεσολόγγι ο Μάρκος, σύζυγος, πατέρας και οικογενειάρχης στέλλει την οικογένειά του εις την Αγκώνα. Την ευλογεί, την συνοδεύει στο λιμάνι και κοιτάζει το καράβι με τα φουσκωτά πανιά. Δεν θα την ξαναδεί πια »
Τον τρυφερό αυτόν αποχωρισμό παριστάνει ωραίος πίναξ του Μηνιάτη, που φυλάσσεται τώρα στη Σκωτία.
Ο Αμερικανός ποιητής Χάλεϋ στο ποίημά του για το Μάρκο, που κυκλοφορεί τώρα « Στη συλλογή των πλέον αγαπητών στίχων του κόσμου », γράφει :
« … Τότε είδαν να του κλείνει ήσυχα ο θάνατος τα βλέφαρα, σαν να’ ταν νύχτας ξεκούρασμα, σαν λουλούδια στο λιόγερμα. Μπότσαρη, παιδί της λευτεριάς και της δόξας, είσαι από τα λίγα αθάνατα ονόματα, που γεννήθηκαν για να μη πεθάνουν ποτέ ! »
Το πρώτον Φιλελληνικό Κομιτάτο στα 1827 στην Αμερική ονομάσθη « Μάρκος Μπότσαρης » και είχε την προτομή του ήρωος.
Ο Σολωμός ψάλλει :
« Κλεισμένο δεν έμεινε το στόμα
απάνου στου Μάρκου το σώμα,
απέθαν’ απέθαν’ ο Μάρκος
και θλίψη μια άκρη βοή,
και θρήνος και κλάψα πολλή »…
Ο Βίκτωρ Ουγκώ λέγει στα « Οριαντάλ» του :
« Η σκιά του Μπότσαρη προστάτευε τους « άτυχους ΄Ελληνες » και εις τα « Τραγούδια του δειλινού » κράζει :
« Ελλάς ! Σπάρτη ! Λεωνίδα ! Μπότσαρη ! Δημοσθένη ! Κανάρη »
Ομοίως αναφέρει τον Μάρκον εις τους « Αθλίους ». Αλλού, το 1852 εις εορτασμόν της Ελευθερίας θεωρεί ως αοράτους κεκλημένους, αλλά παρόντας « τους Κοσκιούσκο, Ουάσιγκτον, Μπολιβάρ, Μπότσαρη, όλους τους γενναίους προμάχους της προόδου και ενδόξους μάρτυρας της ιδέας ».
Ο Ουγκώ αλλού, εις τον « θρύλον των αιώνων » το 1852 γράφει :
« Αίφνης ο Μπότσαρης θα μπει στην αίθουσα ως νέος Λεωνίδας ».
Ο ραφενέλ δηλώνει :
« Ο Μπότσαρης δεν ήτο μόνο μεγάλος στρατηλάτης, άφοβος πολεμιστής, ενάρετος πολίτης. ΄Ητο η ψυχή του ανδρείου, ο προστάτης του »
Ο μεγάλος γλύπτης Ντάβιντ ντ’ Αντζέρτ έκαμε το αγαπημένο του λαμπρόν επιτάφιο έργον με την παιδίσκη που συλλαβίζει το όνομα του Μάρκου. Θα το ιδείτε σύντομα στο προσωρινό Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας στη Σχολή Απόρων Γυναικών, που με χίλια βάσανα ανασυνεστήθη, εν αναμονή της μεταφοράς του εις την Παλαιά Βουλή.
Και του Ντελακρουά ο Μπότσαρης είναι το τελευταίο ατελείωτο έργο. Και ο Λόρδος Βύρων, που όπως γράφει ο Γκάμπα, έκλαψε το Μάρκο και που επάνω στον τάφο του ορκίσθηκε πίστη στην Ελλάδα, θέλησε να του αφιερώσει ένα μεγάλο έπος. Μόνο ολίγα σημεία πρόφθασε να συνθέσει. Τέλος, τρία μελοδράματα και άλλα έργα έχουν το Μάρκο ως υπόθεση.
Αλλ’ αρκεί η σύντομη αυτή επιλογή. Και τώρα λίγοι δημοτικοί στίχοι :
« Το θάνατο του Μπότσαρη,
του ανδρειωμένου Μάρκου,
τον άκουσε η μαύρη γη,
δε χόρτιασε τρεις χρόνους,
τον άκουσαν και τα βουνά
κι όλα τους ραγιστήκαν,
τον άκουσαν κι οι ουρανοί
δεν έβρεξαν τρεις χρόνους.
Ο Μάρκος εσκοτώθηκε,
σκότωσε όμως χίλιους »
Κι έπειτα στη μεγάλη πολιορκία του Μεσολογγίου :
« Ο Νότης μοιριολόγαγε
στου Μάρκου το κιβούρι.
Για σήκω πάνω Μάρκο μου
και μη βαριοκοιμάσαι.
Στεριάς μας δέρνει ο Κιουταχής,
πελάου ο Ιμπραήμης »
Ποίησις και δράσις και πνοή και θυσία και παλμός ήταν ο Μάρκος. Την ολοκληρωμένη του αρετή μαρτυρούν τα ύστατα του λόγια :
« Αδερφοί,
εγώ έκαμα το προς την πατρίδα χρέος μου και αποθνήσκω ευχές στημένος. Κρεμώ τα παιδιά μου εις τον λαιμόν σας και εις την αγάπη του έθνους. Σταθείτε πιστοί εις την πατρίδα ως πιστοί δούλοι του Θεού. Αφήστε με και τρέξτε να τελειώσετε εκείνο όπου εγώ άρχισα »
Ιδού λόγοι προάγγελοι Αναστάσεως. Ναι, ας συμπληρώσομε το έργον των ηρώων και μαρτύρων της φυλής. Ευαγγελισμός της Παρθένου και του έθνους συντονίζονται. Με ομόνοια, προγραμματισμό κι αγάπη ας εργασθώμεν δια την προκοπή της χώρας και των ιδανικών της και δια την επάνοδο στην αγκαλιά της Ελλάδας μας ελεύθερων όλων των παιδιών της, που κρατούνται, όπως οι Κύπριοι και οι Βορειοηπειρώται, βίαια, μακριά και ας δημιουργήσομε το μέλλον της ένδοξον όσο και το αθάνατο παρελθόν της .
(Για την ακρίβεια της αντιγραφής Μάριος Αναστασίου Μπίκας)
