Του π. Ηλία Μάκου
Λίγες ημέρες μετά τη θλιβερή επέτειο της σφαγής των Ελλήνων στην Κων/πολη στα Σεπτεμβριανά του 1955,και λίγες ημέρες πριν τη μαύρη επέτειο της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Ρωμυλίας το 1922, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, απευθυνόμενος σε μαθητές ιερατικών σχολών, δήλωσε πως «απελευθερώσαμε την Αγία Σοφία και απαλύναμε τον πόνο όλου του ισλαμικού κόσμου».
Ό,τι ανιστόρητο και να ισχυρίζεται η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας η ιστορική αλήθεια είναι μία και δεν αλλάζει. Η Αγία Σοφία της Πόλης ήταν, είναι και θα είναι Ορθόδοξη.
Ανεξάρτητα από των Τούρκων ιθυνόντων τη βούληση, ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, μπορεί να βρίσκεται γεωγραφικά στην Τουρκία, δεν… ανήκει, όμως, στην Τουρκία, αλλά στην Οικουμενική Ορθοδοξία.
Η Αγία Σοφία στη συνείδηση της ανθρωπότητας ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα Χριστιανικό μνημείο ανυπολόγιστης εκκλησιαστικής και πολιτιστικής αξίας.
Ήταν είναι και θα παραμείνει όχι απλά ένας μεγαλοπρεπής ναός, αλλά το σύμβολο της Χριστιανοσύνης.
Και στη συνείδηση των Ελλήνων ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα μνημείο Ελληνισμού.
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο, ενώ τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.
Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η Αγιά Σοφιά πυρπολήθηκε, κτίστηκε εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β’ και τα εγκαίνια της έγιναν στις 10 Οκτωβρίου του 415.
Ξαναπυρπολήθηκε το 532, κατά τη Στάση του Νίκα και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ την κατασκεύασε από τα θεμέλια στον ίδιο χώρο πολύ πιο επιβλητική. Με μάρμαρα πράσινα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και κόκκινα από την Αίγυπτο. Εσωτερικά στολίστηκε με χρυσό, πολύτιμα πετράδια, ασήμι και ελεφαντόδοντο.
Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ).
Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό και για χίλια και πλέον χρόνια (537-1453), η Αγιά Σοφιά θα αποτελέσει το κέντρο της Ορθοδοξίας, αλλά και του Ελληνισμού.
Σιγά σιγά η πνευματική αίγλη της από τα χέρια της Ρωμιοσύνης πέρασε στα χέρια ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Και εκφράζει το γνώρισμα της Μίας Εκκλησίας, που δεν είναι άλλο από την ελεύθερη Ορθοδοξία, που ζυμώνεται με την ψυχή του κάθε λαού. Έτσι κάνει δικούς της τους λαούς και οι λαοί κάνουν δική τους την Ορθοδοξία.
Η Αγιά Σοφιά στάθηκε, στέκεται και θα στέκεται όρθια στις καρδιές των Χριστιανών, κρατώντας ψηλά το σταυρό της Ορθοδοξίας, βαστάζονας ανοιχτή τη σημαία της πίστης και παρακινώντας σε μια λιτανεία και πορεία υπεράσπισής της.
Η Αγιά Σοφιά είναι χώρος συνάντησης με το Χριστιανισμό στους ανοιχτούς ορίζοντες της ψυχικής ελευθερίας, είναι ο ζωογόνος αέρας της Χριστιανικής παράδοσης, που δίνει στον καθένα μας ανάσες ζωής.
Ξεπηδούν, τούτη τη στιγμή, οι μνήμες από ένα παλαιότερο ταξίδι-προσκύνημα στην Κωνσταντινούπολη και την Αγία Σοφία μιας ομάδας Ελλήνων.
Και αυτές οι μνήμες, δείχνουν ότι η Αγιά Σοφιά, ό,τι και να κάνουν οι Τούρκοι, παραμένοι κάστρο απόρθητο της πληγωμένης και ρημαγμένης Ρωμιοσύνης.
Τώρα, γιατί πληγώθηκε και ρήμαξε η Ρωμιοσύνη, ως ελπίδα, ως ιδέα και ως αξία, είναι πολλά και βαθιά τα αίτια. Και πονάνε… Όποιος βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη, σίγουρα θα μαγευτεί από το Βόσπορο. Και, όμως, όλη η γοητεία του Βοσπόρου φεύγει από τα μάτια, αμέσως μόλις αντικρύσει κανείς την Αγία Σοφία…
Αυτό το εμβατήριο της Ορθοδοξίας… Αυτός ο ναός θαύμα της αρχιτεκτονικής… Ανερμήνευτο έργο και απαράμιλλο καλλιτέχνημα του Ισιδώρου και του Ανθεμίου. Αλλά, πού είναι τα μαρμάρινα κωδωνοστάσια, «τα τετρακόσια σήμαντρα και οι εξηνταδυό καμπάνες» και οι χίλιοι ιερείς της;… Ωστόσο έχεις τη δυνατότητα να απολαύσεις την χρυσοΰφαντη πορεία της ιστορίας και της δόξας της, το αρχέγονο κάλλος της, κλείνοντας, έστω και για μια στιγμή, τα μάτια σου. Και μέσα σε ονειροφάνταστη αίγλη, αφού περάσεις δύο νάρθηκες και εννέα μεγαλοπρεπείς πυλώνες εισέρχεσαι στο ναό, και μένεις έκπληκτος από το απίστευτο θέαμα. Ατενίζεις ένα χώρο, προορισμένο για είκοσι τρεις χιλιάδες ανθρώπους. Προβάλλουν 107 πολύχρωμοι και φαντασμαγορικοί κίονες της Αιγύπτου, της Φρυγίας, της Λακωνίας, της Θεσσαλίας, της Λιβύης.
Όλοι μονολιθικοί, με σκαλιστά, δανδελόπλεκτα κιονόκρανα, με το μονόγραμμα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρα. Ακόμη αποθαυμάζεις τα πολύτιμα μάρμαρα και τους θεσπέσιους λίθους. Και κάτω ακριβώς από το θόλο, τον ονειρώδη τρούλο, με σαράντα παράθυρα στη βάση του, ένα απίστευτο θαύμα τολμηρής τέχνης, σου αρπάζει την προσοχή ο άμβωνας με την ανταύγεια του αργύρου και του ελεφαντοστού, με τη λάμψη του χρυσού. Και μπροστά σου το Άγιο Βήμα, ολόκληρο επενδυμένο με πλάκες αργύρου. Και ανάμεσα στις εικόνες αυτές σου έρχεται στ’ αυτιά το άκουσμα του δημοτικού τραγουδιού: «Σημαίνει ο Θεός. Σημαίνει η γη. Σημαίνουν τα επουράνια. Σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά το μέγα Μοναστήρι…».
Αλλά έρχεται η στιγμή, που η καρδιά συνθλίβεται… Η πραγματικότητα σε επαναφέρει στο σήμερα και ένα δάκρυ βρέχει τα μάτια σου… Όμως, η Αγία Σοφία, παραμένει το σύμβολο του Χριστιανισμού και του Ελληνισμού. Κάθε πιστός την κρατάει βαθιά στην ψυχή του. Και η πιστή ψυχή είναι πλατιά και ανθεκτική, ώστε να χωράει και τον πιο μεγάλο πόνο και να τον αντέχει, χωρίς να σπάζει…
