Όσοι γεννηθήκαμε την δεκαετία του ’60 μεγαλώσαμε μαζί της. Παιδιά εμείς, δροσερή πολίχνη η Ηγουμενίτσα. Πέρα όμως από παρελθούσες εξιδανικεύσεις ήταν πραγματικά μια μικρή πολιτεία γεμάτη χρώματα, ποικίλες φυλετικές φωνές και ανάλαφρες ανάσες θάλασσας και πεύκου. Συνέπεσε δε η παιδική της ηλικία με τα χρυσά μεταπολεμικά χρόνια της αναπτύξεως.
Τοπόσημο της πόλης το υπέροχο Ξενία που σήμερα ξεφλουδίζεται παρατημένο. Πλεούμενα δε ορόσημα κοσμοπολιτισμού και υπερβάσεων τα επιβατηγά πλοία Αππία και Εγνατία.
Ήδη εκείνη η προνομιούχος γενιά εισήλθε στην δύση της. Ενώ όμως η παρακμή για τους ανθρώπους είναι φυσική νομοτέλεια για την πόλη είναι ανεπίτρεπτη.
Το μεγάλο μειονέκτημά της ήταν και είναι ο περίκλειστος από βουνά ορίζοντας. Μια στενή λωρίδα – σχεδόν γούπατο – απομένει για όλες τις χρήσεις της. Όσο εύρος είχε κατά την παιδική μας ηλικία – μέχρι το γήπεδο – έχει και σήμερα που ο πληθυσμός της πενταπλασιάστηκε.
Μοιραίως χάθηκε ο αμφιθεατρικός της χαρακτήρας – πλάι στην προκυμαία υψώθηκαν πολυκατοικίες.
Οι δε υπώρειες – λάκκοι, ράχες, ρεματιές – δομήθηκαν σχεδόν εική και ως έτυχε. Τυχαία βρέθηκα στα ενδότερα του Γκρεκοχωρίου και τα έχασα. Εκεί βρίσκεται χωμένη, αθέατη μια, σχεδόν, πόλη.
Τα βουνά στα νώτα της που εμποδίζουν τους ανέμους και ο ακύμαντος κόλπος της – σχεδόν λίμνη – που αναδύει μονίμως υγρασία, επιτείνουν το πνιγηρό δομικό αίσθημα.
Η λύση; Μετεωρίζεται εδώ και πενήντα χρόνια. Ήμουν νιος και γέρασα κατά την λαϊκή έκφραση. Είναι δε απλή, απλούστατη και ονομάζεται 5η πολεοδομική ενότητα.
Αυτή η ενότητα εκτείνεται από το γήπεδο μέχρι την Νέα Σελεύκεια και ορίζεται απ’ τον δρόμο προς τους Φιλιάτες και την ακτογραμμή.
Μια τεράστια έκταση πνιγμένη στην άγρια βλάστηση που θα έπρεπε να ονομάζεται πολεοερημική ενότητα.
Αποτελεί την φυσική προέκταση της πόλης προς την ελευθερία των οριζόντων. Θα παρομοιάζαμε την πόλη με πουλάρι που εμποδίζεται με βίαιο χαλινό να τρέξει προς αυτούς.
Το μικροκλίμα σ’ αυτήν την έκταση είναι ιδανικό γιατί το έδαφος καίτη εύφορο είναι αυτό που λέμε στράγγειο. Πανταχόθεν δε ελεύθερη από υψώματα επάνω της συναντώνται θαλασσινοί και βουνίσιοι άνεμοι. Βγαίνοντας απ’ την πόλη προς αυτόν τον τόπο νιώθεις αμέσως ευωδιαστή ανάσα.
Έμαθα πως το πολεοδομικό σχέδιο – έτοιμο εδώ και μια πεντηκονταετία – είναι εξαιρετικά καινοτόμο, μεριμνεί για τα πάντα, σχεδόν πρότυπο. Πόσοι δήμαρχοι πέρασαν; Αδρανείς όλοι τους, μουχλιάζει αυτό το σχέδιο στους φορεαμούς των γραφείων.
Αν είχε ενταχθεί προς χρήση η 5η ενότητα, η πόλη θα έτρεχε πλησίστια, με αέρα στα πανιά της και δεν χρειάζεται νομίζω να αναφερθούμε στα πολλαπλά, παράπλευρα οφέλη.
Το κύριο επιχείρημα των Δημοτικών αρχόντων είναι η δυσκολία μεταφοράς του νεκροταφείου. Γελοίο επιχείρημα, αλλά ας υποθέσουμε πως η μεταφορά είναι ακατόρθωτη. Εδώ όμως ας σταθούμε λιγάκι. Με τα νέα παγκόσμια ήθη της διαρκούς νεότητος και απολαύσεως έχει περάσει στις συνειδήσεις μας και η απομάκρυνση των νεκρών σχεδόν ως μιασμάτων. Ούτε την νύχτα του θανάτου δεν τους αφήνουμε στο σπίτι τους, αλλά τους χώνουμε – επειγόμενοι κιόλας – στα ψυγεία. Την ύστατη ώρα φτάνουν στην εκκλησία παγωμένοι και σε πλήρη απάνθρωπη ερημία.
Προτείνουμε λοιπόν μια εξαιρετικά απλή λύση, σαν το αυγό του Κολόμβου. Να παραμείνει το νεκροταφείο εκεί που είναι, να ενταχθεί οργανικά ως ο πιο σπουδαίος τόπος, ανάμεσα στην παληά και στην νέα πόλη. Να είναι θεατό συνεχώς στους δημότες ως μέγιστο μάθημα ζωής αλλά και σεβασμού στους νεκρούς μας.
Ένας στοιχειωδώς ευφυής δήμαρχος θα έβαζε όλα τα θέματα ρουτίνας σε κάποια κανονικότητα και θα απασχολούσε όλο το δυναμικό του Δήμου καθ’ όλη την θητεία του για την ένταξη της 5ης ενότητος, για την λύτρωση της πόλης. Να τρέξει, να απλωθεί στους κάμπους και στις απλωσιές.
Μέρα νύχτα να τηλεφωνούν στα υπουργεία, να τους γίνουν τσάμικος ταμπάκος κατά την επιχώριο έκφραση.
Μα πόσες γενιές θα μαραθούν ακόμα σ’ αυτήν την αδίκως παρηκμασμένη πόλη για να το αποφασίσει ο δήμαρχος;
Σωτήρης Δημητρίου
